Monday 18 July 2016

DARLONG LAIA KUKI UNION

DARLONG LAIA KUKI UNION:

K. Hrengngura chu Darlong upa hei in, anmani ruan dinga an ruaina zara, hnam ding hmun ding thlirin hnam pa changna lungril liantak a hong nei a, an sinthawna ra suak chun Lal thuneina laka chun an suak taka, Lal Kut rik hom an tuar a tul ta naw. Changrawchu, an hma a sumpui zing tawng ding an i nei nih tuipui lian inhliai ding om chu a hong lang tak lei achun, K. Hrengngura chu a tum bak, a awi bak hnam mipui hei ngaitua in thaw tul in a om pek ta.

Tarik ni 24 – 25, May 1950 Saikar khua a Vanthlang inbumna nei a changa, ma inbuma chun Pu. Late. K. Hrengngura’n Darlong hnam khatka mai inthurualna nei chang loiin, Politic inhnela inzom khawm siam a tul dan hrilin mipui a fuina a chun “Kuki Uinon” ti rihmingin inzom khawm siam nawk a chang. 1950 kuma inthoka Kuki union chun, khawtina hnam zia-dan hmanga hnam roirelna tha, sorkar dan a roireltu thling, Village council (V.C) nei thei dan ding zongin sin athaw a, Darlong hnam khatka sung chaia sorkar roireltu Village Council nei chang loiin, Kuki inti thiam sung phota nei thei dan zawng in, an bei nansa ta Darlong hnam sunga chun kum 2 (inhni) ka sungin khawtina Village council a siam thiama,
Hnam dang Kuki inti hei laia chun, vawna ri in Village Council (V.C) siam alan thiam naw. 

Tripura sunga Tlang mi om hei chu in enkolna tha nei angkan insiam rem dan annei paka, Halam tiang mi hei chun Halamsa organisation hnuaia, Gabur, Galin ti in Roireltu an neia, Riang, Vai hei tianga kachun, Chawdhuri system in roireltu an oma, Chakma hei chun Dewan organisation hnuaia roireltu karbari inti an om ve a. Darlong hnam chai an Lal a thlawm hnunga roireltu mi dang nei ta loi an chang. Sorkar dan hmanga sorkar roirelna mai chu an hma song a chang tak leichun, Darlong hnam ding chun an hma sumpui zing a chang.Hnam insang, Hnam loi var tak lekha loi thiam hei reka sorkar dan khatka sunga om ve ding chun, lekha an thiam naw, dan an hawi naw, an chai, Tangka sum nih puan an nei naw. Ma achang naw chun, organisation loi nei sai, Halamsa maw, adang tumaw chang khatka khawk ni chang ingaiin a om. Maleiachun mi sunga va lut mai hnek chun Lal nei thin hnam zawk ti in, India sorkar danpui hnuaia mani zena roirelna nei thei dan om, Autonomas District Council hni in Politics hiala lut tulin a om leia, Sorkar sin thaw ding hom zong loiin. Tarik Ni 24 - 25 May 1950 kum chun, Saikar khua mipui i bumin “Kuki Union” ti rihming sakin party K.Hrengngura chun a loi inding suakpui ta chang. 
Mangkata Kuki Union rihming party an insiam tak hnung chun, Darlong inthurual hoi ti a inzomkhawm om sa chu, an inma chang loiin, a rihming an sak thar a chang. Hnam inthuruala inzomkhawm mai chang loia, party inzomkhawma thlak thleng a chang. Sorkara thil hni (Demand) neia, pawl insiam a chang tak leiin, arihai hom a thang lian ta fe a, Sorkara Demand a nei chu, Kuki Autonomas District Council 6’ Schedule or “Kuki Land” ti a chang.
District Council sunga khua om hei chu sorkar dan pui hnuaia dante te om hmangin (Customary law) hnam dan in Village Council chun roirelna nei thei dan a chang leia, ma dana roirelna nei thei ding chun party an insiam kanin (District Council) thuneina pek an chang hma a dai chun, Darlong khua phota chun Village Council (V/C) siamin Lal dana khawthlang thunei pu thin hei, khawnbawl Mukti-ar hei thuneina chu pai tir in, kum 1952 chun Vanthlang mipui thuneina in khawtin V.C hei thu innei tir a chang.

Kuki Union tawp.

Kuki Union hoitu hei rihming.
1. President. K . Hrengngura
2. Vice President. Mr.Lalhualkunga
3. General Secretary. T. Hratthuamliana
4. Assistant. “ Mr. Bulu Kuki
5. Treasurer. Mr. Tinthuama
6. General Treasurer. Mr. Tlanglawma hei an chang.
Hoitu heiin an in beisei dan chun, Darlong hei lai chaia chang loiin, hnam dang dang hei lai homa an hnam inrel bawlna tiang ha i ma in, Village Council siam Sorkar hnianga an demand ha, a sina inhmu thiam ha an in beisei dan a chang. Changrawchu, Darlong hnam lai chai ti loia chun tu hnam dang hman in an hnam inrel bawl dan inma a, Village Council siam chu an thiam tak naw leiin, an bei an indonga 1958 a ri chai party an indam thei, kachun K.Hrengngura hom hlawsam inti fekan 1959 kum chun mani insung dam dan ding ngaitua a tul ve leiin, an hniam an sang base loiin sorkar thokna a chun a lut ve ta zawk a chang.

Kuki Union a thlawm hnunga hnam inhruaina ala kal tir dan.
Kuki Union chu “Darlong inthurual hoi” ti a hnam inzomkhawmna kal tirpu achang leia, inzokhawm la kal tir thei dan ding chu hnam mithiam om sun hei chun an ngaitua zui tir a, ma lai chun, ma hei hin hnam committee ti in hnam inzomkhawm chu anlan tuk ngirin a om. 
1. Tinthuama. Darchawi. Chairman.
2. Johana. E.O Darchawi.
3. Thuamliana. Betchera. Secretary.
4. Tuathanga. Betchhera. 
5. Vana. Katol. Treasurer.

Pu Tinthuama Darchawi chun Kum 1959 a tangin 1973 kum a ri kum inzawnin, kum Sawmhlei kum inli (14) Chairman a chang. Ma sung chun thubuai rela khawdanga voi sawmhlei voi sari (17) an koi a. Voi sawmhlei voi sari a kal. Ama hi hnam inzomkhawma kum inzawna Chairman chang sawt chem a chang. Thubuai rel fel dinga koina dong tam chem nih kal tam chem hom a chang.
Tirkoi Thuamliana hi kum 1959 a tangin kum 1973 a ri an zawnin Secretary aloi chang ve, ama hi kum inzawna Secretary chang sawt chem a chang.
Kuki Union chu party hman changsiala, Hnam inzomkhawm kal tira ruat a chang leia, a thlawm hnung homin rihming dang dang sakin inzomkhawmna chu tawp loiin, Hnam mithiam hei chun anla kalpui tir a, sin tamka thaw in vawna ri hin hnam inzom chu Darlong hnam inzom (D.H.I) ti in ala dam mai.

Sources, 
1.DHI Minutes hlui
2. Kuki Union minutes hlui
3. Pu.C. Dingliana,Dairy (Kanchan)

No comments:

Post a Comment