Saturday 2 June 2012

SUNDAY SIKUL BUL INTAN DAN NIH KOIHRAN RAMA APOIMAW ZIA

  SUNDAY SIKUL BUL INTAN DAN NIH KOIHRAN RAMA APOIMAW  ZIA
Paper Presentation by Malsawma Darlong, Saibual.
on Sunday Teachers’ Training Cum Seminar on 16th -18th May 2012.
Organized by EFCI North Tripura District.

Sunday Sikul bul intan aw hi, Koihrana mipui tamkan Sunday Sikul taima fekan ei kai lai vu homin, imo abul intan aw tak tak hawi loi tamka ei la om. Ei zirtirtu hei ngei homin ala hawi chiang loi tamka anla om ve ei beisei. Ma hawi chiang ding chun 1780 kum vel dai ei sut atul. Robert Raikes hi England rama hmun khatka an iti, Gloucester a, England's newspaper, the Gloucester Journal a isin a chang. A Pa thi hnungin apa hlana lungngai feka kuna tinginthi a I om in, imaw ahraw ding, imaw athaw ding hawi loi in, lungngai fe pumin a om thin. Achangin ahmaia mitrithli luang zoi zoi chu apuante a hrufai in, apa damlaia kumtamka a hmuna anloi sinna thin Gloucester tiang chun lungngai fekan a pan nawk thin.
 Ringtu hei hmasawna dinga nansa feka hma loi latu Robert Raikes, 1770 atanga 1779 vel lai in England rama Patok dinghmun nansa fekan asiat lei nih Patoka intang hei hreom an tuar nansat  lei in, ama thlak danglam tuma hma loi la thin a chang. Changhomsiala ma ahma lakna rochu hmasawn em em nih thlawtling em em rochu a chang no. Nika chu khohloi dairuam ka hun lai in St. Catherine’s street a arihuana isin hei vel dingin akal lai chun Naipang hreom tuar nih changkang loi fe ahmu chun, alung atawn em ema. A lungril a chun ma naipang hei hi tidanglam thiam an chang ti in ngaituana ahmang tana. Mangka den chun Gloucester rama Naipang in nih loi nei loi hei hmuna akal nawk a chang chun, Robert a chu nansa fekan phungtam nih ramsa angka maia I om ahmu nawk a chang chun alungril abuai nawk fe a. Ma hun lai tak chun tlirtu mi khatkan, “ma nithil hmu hei hi.thil thaloi ti in ni ngaitua achang chun Cholni in hong ro mitin hun awl an nei lai in”. Mangka tawngkam chu ahawi in alungril atawn fe a, hmatianga hmalak aw ding nih mangka naipang ramsa angka maia I om hei hnianga inzirtirna an thlung thei aw ding ngaitua in Rev. Thomas Stock a rek lungril muk feka nih ti tak zetin insawna ineia. Athil tong nih athil hmu atang chun Robert a chu Patok siamthatna lungril atang chun ringtu nai hei chai chang loi in, chanhai nai nih hmunhma nei loi naipang hei inzirtirna tiang an her tan ta nghal zawk. Ma inzirtirna chu abik takin an hnianga Pathianthu inthlung a chang.
Robert Raikes a chun July 1780 ama sengsoi rit in Pi Meredith hmangin Tangka hroika te ipe in Sunday Sikul chu Naipang ipate hroika rek Souty Alley hmuna an tan. Naipang hei zirding lekhabu inzia in ama khawl ngeia isuk in, remchang hrang hrang a siam pek thin. Chungkachun, ama mimal chanchinbu the Gloucester Journal a chun Sunday Sikul chanchin chu insua in mipui sang tamka chun Sunday sikul chanchin chu hong hawi in an hong ngaina tan ta zawk a chang. Kum 1980 han akum 200na hong kai in anlawmna hom ihmang a chang ngeh ngeh. Tun chunk um 222 lai aloi hong chang ta.
Sunday Sikul hi ahong piang tet nih bul ahong tan atangin soiselna dong riai loia om a chang naw a, harsa pum fe nih intak fe puma loi hong piang suak a chang. Koihran tamka atangin hnialna nasa fe feka loi dongin, soiselna na tak tak loi tuara bul hong in thut a chang. Asan chu a hong piang tan tirin Koihran atanga inkhaihrang bika sin tho a chang lei in, Koihran tamka chun ipom harsa in an loi hawi. Ma chai chu chang loi in, koihran thenka dek chun Koihran inbuai tum nih Koihran thendar itum ti ari in an loi tong suak hman hial a chang. Asan chu 1780 Kum vel ha chun thilthar koihran rama ding chun aloi chang lei in. England rama Hnam intliar hrangna anat fe lei in, Hnam thenka Pathian Hnamthlang bik ti a inngai hei nih thianginhlim bika inngai hnam hei chun Sakhua na a, an lian na boi ati ti in lai lei in Sunday Sikul thangliana ding chu nansa fekan an loi doidal thin. Chungkachun, kum inhni sung chu, Gloucester ram nih akawl vela a chun, hmoloi in a hong thang lianin kal chawi ahong vawr thet thet hnungin, 3rd Nov. 1783 in Robert Raikes a chun “ An account of Sunday School” ti thupui hmangin lekha aloi thlang zar ta a chang. Ma zoi in Gentleman Magazine nih Armenian Magazine  a Sunday Sikul chu nansa fekan an loi thlang awngpui ve. Mangka chun Great Britain ram nih America ram a chun Sunday Sikul ahong inlar tan ta a chang. Robert Raikes a chu kum 1811 han athi. Ama hawimaina lungphun chu kum 1831 Sunday School bul tantu, rihming ipe in iphun a chang. Malai rikua velin Great Britain rama  kartin Sunday Sikul 1,250,000 in an pung. Great Britain rama naipang om zongzong 25% ti a inta a chang.
SUNDAY SIKULL HI IMAW ACHANG?
Sunday Sikul hi mitamka ngaidanin Chawlni tuka hun tawika class inei, Ser Inkahwm tawina nih Naipang hei chanpual bik. Ma ngaidan chu ka tawka ngaidan dik loi maw a chang? Ringtu nun kal chawi ahin atumaw apuitling bik? Tu kapai Lal Isua ringtu hei chun Pathian thu hawi chiang nih thlarau thangliana itul an chang. Ma lei in Sunday Sikul hi mangka hin loi ti rei:-

1.      Sunday School chu Biak In kai hma nih Kai zoia ihmu khawmna mai mai a chang nawh. Pathian thu tak nih nunna Lampui dik inzirtirna hmun a chang.
2.      Sunday Sikul chu koihran ban poimaw fe achang. Mihriam in taksa a tangva hrang hrang anei angka den a chang ve. Malei a chun, Sunday Sikul nei loi Koihran chu Koihran famkim loi ti a inngai thei hial an chang.
3.      Sunday School hrim hrim hi Koihran in inngen feka thil tum nei nih bulthut neia asiam thin a chang. Ama vongna hnuai nih a enkolna hnuaia asia ret thin a chang.  
4.      Sunday Sikul chu koihran thu ring, koihran dan nih kal hmang in zirtirna hmun a chang.
5.      Sunday Sikul chu naipang hei ringna lampang inkai hruai dikna hmun a chang. Pathian thu an hong hawi le Koihran in baptistma inpe in Koihrana puitlinga inngai an chang.

Pathian Lekhabu thianghlima ei hmu tak angkan:
Deuteronomy 31:12: "Gather the people together, men, women and children, and thy stranger that is within thy gates, that they may hear, and that they may learn, and fear the Lord your God, and observe to do all the words of this law."
Ma tongbai dam suak hi Sunday Sikul bik dingin loi hang tlir rei:
6.      Sunday Sikul hi Koihran dinga ban. A chunga thu pek hmasak chem chu, mipui bumkhawm. Ileia mipui bumkhawm ding maw? Ei ti a chang chun, Isu Krista ding. Ma thu pek chu a chang Isu Krista chanchin tha mitin hnianga ipa, nupang, naipang nih hmel hawi loi hei hnianga inthlung thei aw hnai chem.  Thupek a chun naipang ti in atan hmasa riai naw. Mi tamkan Sunday School hi naipang ta bik in ei loi ngai thin hom in. Koihran in ei mawphurna chu mitinreng bumkhawma chanchin tha hril a chang. Ma lei a chun Sunday sikul hi mitinreng hnianga chanchin tha inthlungna ban poimaw tak koihran ta ding chun a chang.
7.       Sunday Sikul hi  koihran dinga chanchintha inzirtirna bul tana a chang. Mi piangthar ding chun an lungrila Pathian thu tak chi tha itu ding a chang. Chungka chi tha chu an mania chatuanin ahring thin.    (I Peter 1:23). Chi ise thei loi…mangka chitha chu mi lungrila itu in aloi om chun, Pathian thil thaw theina in an thang lian tir thin.  Sunday Sikula mangka thutha nih Pathian thu dam inzirtirna mipui ipe a chang hin, an mani dinga chatuan damna lampui isiam pek a chang.


8.      Sunday Sikul hi koihran dinga thlawtlingna. Sunday Sikul in a thil tum chu mitin a chik alian hnianga pathian thu tak inthlung hi a chang. Mangka chun pathain thu tak hawi in mitin in pathain dam an hong ringa, chatuan nunna an hong nei chun, ma chu a chang koihran thlawtlingna lian chem. 

SUNDAY SCHOOL KOIHRANA APOIMAW ZIA :
1.      Sunday Sikul hi Koihran rawngbawlna lian tak: Matthew 28:19-20: ati angkan "Chunkachun, kal unla, hnam tina mi ki zirtirheia inchang unla, Pa, Naipa nih Rithla Inthiang rihmingin baptis unla, thu nangni ki pek zong zong pom dingin inzirtir roi. Chun, ngaita u, kei kumkhua in khawvel tawp a ri homin nin hnianga om tir ke ti," Pathian in thu ani pek zong zong inzirtirna hmun lian tak chu Sunday Sikul hi a chang. Rawngbawlna (Missionaries) sinthaw intana hmasak chem hom Sunday sikul hi a chang. Ama thu ani pek zong zong inzirtira an pom le chai baptisma ipe dinga ani inzirtir ei chang. Imaw ring ding, kata ringding maw a chang ti a inzirtirna bul tana chu Sunday School hi a chang chem.   Ma thu ahin ei ni Koihran hei chun, ngaipoimaw loi fe in, Naipang Sunday Sikul kai mumal loi hei hom, an kum ahong tam a chang chun, Lal Isuan thu ani ipek zong zong inzirtir loi in, hun tawika athlangpui hei ihlir chopin baptisma ei pe rak thin. Ma lei tak a chun, Koihran hmangaina nih inrianghmuna a ihroi thin a chang in anlang. Asan chu Pathian thu taka kip akoi in ahong hawi chiang tak naw lei in, Koihran hom akip akoi ava hawi chel ta thin nawh.

2.      Sunday Sikul hi kimchang feka inzirtirna hmun:  The Sunday Sikul hi koihran dinga  kimchang feka inzirtirna hmun a chang. Pathain thu chai chang loia, Koihran sunga mi hei nih mi loi hei, tunlai khovel kal hmang, Boruak humhal, ram nih hnam humhal nih ziak nih siar thiam loi hei ari a an thaim tirna hmun a chang. Sermon hin rochu Thupui inthlang bik nei a chang lei in Bible thu zong zong ahuap chel no. Sunday Sikul rochu apawl en zela zirding siam bik a chang thin lei in ahuap an za bik. 

3.      Sunday Sikul hi koihran puitlingna rama ithui-pu. Kristian thil tum chem khatka chu puitlingna hi a chang. (Ephesi 4:12-13) ei en chun “ Krista taksa siamtha dinga, rongbawlna sin thaw a, mi thianghlimhei infamkimtir dingin, ringna nih Pathian Naipa hawina tianga chun thuka I om a, puitlinga, Krista famkimna lian zia tluka ei rengka ei hong om theina dingin”. Naipang te a changa inthokin Sunday Sikul taima takan aloi hong kai a chang chun, khovel tiang homa puitlingna, varna nih mani a in enkol thiamna a nei thin. 

4.      Sunday Sikul hi Koihran hmakhua venghimtu nih hruaitu siamna hmun a chang: Sunday Sikul beginner atanga Senior ari naipangin aloi zir zoi a chang chun, ma naipang chu hma tianga koihrana mitangkai fe nih Koihrana rawngbawltu ring om fe a chang thin. Koihran siatna ding hnekin koihran hmasawna dingin a ngaitua zawk thin. Naipang a chang laia Sunday Schoola a izir aha, apuitling hnungin ataka hong ihmang suak anun rama atum thin. Koihrana hruaitu ringom tak nih taima tak ahong chang suak thin.

5.      Naipangte atanga inkhawm kai taima hin hunsawt ka sor na nih sawtna anei. Ulian atam tianga riza atanga  (61%) vawna ri a taima feka inkhawm kai hei hi naipang Sunday Sikul atanga anla hong isor tangkai tir a chang. Chun, 22%  chu naipang Sunday Sikul ngaipoimaw loia ulian an chang hnunga Biakin taima taka ikai thin hei chu an chang. Ma chai chu chang loi in, vawna nu nih pa hei, naipangte an chang laia Sunday Sikul loi kai taima mi hei chun vawna ri in an nai hei taima fekan riza atangin 63% inkhawma an kaihruai.
“The first seven years of life constitute the period for laying the foundations of religion. This is the most important period in the whole of a person’s life in determining his later religious attitudes.” (R. S. Lee)
6.      Naipang hei hi ulian hneka inzirtir bei tak an chang. An thil hawi theina hom ahrata, athata, adet sa. Ulian hei rawchu thil an hawi zung zung angkan anin hnil zung zung thin. Ma chai chu chang loi in ulian an chang tak lei in mi laia va zir that nawka mi hneka thiam loi va chang bik chu an zak thin lei in zirna chu an helpial zawk thin. Mangka chun naipang te a chang laia Pathian thu dik tak inzirtirna aloi dawng a chang chun Pathian ta dinga arawngbawl hun nei hom asawt bik. Koihran homin a sawr sawt bik thin.
7.      Sunday sikul hi thlarau thangliana dinga hmun poimaw fe a chang. Ma hmun a chun zirlai naipang hei chai chang loi in a zirtirtu hei thlarau hom nasa fekan hmasawna an dawng ve thin. Naipang hei nun atangin zirtirtu homin hmasawna aloi hmupui ve thin. Ephesians 4:11, a chun, “chunkachun, thenkahei chu tirkoi chang dingin, thenkahei chu zawlnei chang dingin, thenkahei chu chanchintha hrilpu chang dingin, thenkahei chu koihran chawmpu chang dingin nih zirtirtu chang dingin a ruata”. Sunday School hi koihran rama apoimaw zia chu, ma hmun hi a chang mitin mani mophurna nih tui zawng inhmusuak tirna hmun. Krista ta dinga manmasi siamna hmun a chang. Pastor hei chun Biak Ina Pathian thucha hrilin sandamna lampui an hril thin. Sunday School zirtirtu hei rawchun, Pathian thu anin zirtir thin.  
8.      Sunday Sikul hi mitin in Pathian thu a mani ngaidan nih hawidan hrilna hmun nih indona hmu a chang. Ngaidan hrilthlangna hmun a chang lei in mitin an ngaidan ahong thawkhawm in koihran rama tangkaina lian tak nih thlarau lama hmasawna an hong idong puipha thin. Michang in hawi chiangna hmun thatak a changsa.  

Thurawn lakna

1.      Benson, Clarence, A Popular History of Christian Education (Moody Press, Chicago, IL, 1943).
2.      Eavey, C. B., History of Christian Education (Moody Press, Chicago, IL, 1964).
3.      Towns, Elmer L., A History of Religious Educators (Baker Book House, Grand Rapids, MI,1975).
4.      Barnette, J. N., The Pull of the People (Convention Press, Nashville, 1956).
5.      Leavitt, Guy D., Teaching With Success (Standard Publishing Company, Cincinnati, OH, 1956).
6.      Towns, Elmer L., The Successful Sunday School and Teachers Guidebook (Creation House,Carol Stream, IL 1976).
Towns, Elmer L., The Ten Largest Sunday Schools and What Makes Them Grow (Baker Book House, Grand Rapids, Ml, 1969

No comments:

Post a Comment